The verification of Lithuanian deity Bičbirbis/Birbulis in view of information provided by Matthaeus Praetorius

Abstract

Artykuł ma na celu ustalenie wiarygodności bóstwa opiekującego się pszczołami, które w dziele z k. XVII w. Deliciae Prussicae, oder Preussische Schaubühne Mateusza Pretoriusa (Matthäus Prätorius) nosi imię Bičbirbisa (Bicz(ƶ)birbins, Bicž-birbins, bitzbirbins) albo Birbulisa (bicziu birbullis). Po zapoznaniu się z opracowaniami badaczy działającymi w XIX–XX wieku ustalono, że naukowców zajmujących się mitologiczną zawartością Deliciae Prussicae… M. Pretoriusa można podzielić na jedną poboczną (0) oraz dwie główne (1–2) grupy: 0. Autorzy nie rozpatrywali kwestii autentyczności i nie analizowali danych o Bičbirbisie / Birbulisie (Szymon Staniewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Algirdas Julius Greimas, Daiva Steponavičienė); 1. Autorzy nie dociekali autentyczności danych mitologicznych M. Pretoriusa dotyczących Bičbirbisa / Birbulisa, ale informacje te przyjęli i wykorzystali w swoich studiach naukowych (Hermanas Uzeneris i Feliksas Zolmzemas, Pranė Dundulienė-Stukėnaitė); 2. Autorzy podważyli autentyczność podanych przez Pretoriusa danych i podjęli próbę rozwiązania tej kwestii (Gintaras Beresnevičius, Rimantas Balsys, Norbertas Vėlius). Chronologiczne odczytanie zapisanego przez Mateusza Pretoriusa materiału mitologicznego pozwala stwierdzić, że autor był ostatnim kronikarzem pogańskiej religii Litwinów i Prusów, który odnotował Bičbirbirisa / Birbulisa. Przeprowadzona analiza pokazała również, że mitologiczne dane M. Pretoriusa, bezpośrednio związane z opiekunem pszczelarstwa są autentyczne. Z kolei rozpoznanie zwyczajów dedykowanych bogowi pszczół – poświęcenie ula; wpuszczenie roju do ula; poświęcenie roju, pozwala interpretować rosiczkę (Drosera) jako atrybut Bičbirbisa / Birbulisa.